Người lao động khai thác than hầm lò thường phải đối mặt với nhiều yếu tố gây căng thẳng như điều kiện làm việc khắc nghiệt, tư thế lao động gò bó, khối lượng công việc lớn và áp lực về thời gian. Các yếu tố này có thể phát sinh một số bệnh về tâm sinh lý như stress, lo âu, mệt mỏi… ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của người lao động. Tuy nhiên, vấn đề này chưa được chú trọng đúng mức, phần lớn vẫn tập trung vào sức khỏe thể chất và an toàn lao động mà bỏ qua sức khỏe tâm thần của người lao động.

Thực trạng sức khỏe tâm thần của người lao động khai thác than hầm lò ở Việt Nam

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho người lao động. Những vấn đề này có thể dẫn đến giảm năng suất, tăng tình trạng vắng mặt, tai nạn và căng thẳng trong các mối quan hệ giữa các cá nhân. Việc bỏ bê sức khỏe tâm thần không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của cá nhân mà còn cản trở hiệu quả và sự an toàn của ngành.

Năm 2022, nghiên cứu của Viện Khoa học An toàn và Vệ sinh lao động (VNNIOSH) trên 180 người lao động khai thác than hầm lò đã phát hiện người lao động khai thác than hầm lò có nguy cơ mắc hoặc đã mắc các bệnh liên quan đến sức khỏe tâm thần. Trong số các vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến nhất được xác định ở người lao động khai thác than hầm lò là trầm cảm và rối loạn lo âu.

Nghiên cứu sử dụng các test lo âu Zung, test trầm cảm Beck – là các bài test được áp dụng tương đối phổ biến hiện nay.

Tỷ lệ người lao động khai thác than hầm lò có vấn đề về sức khỏe tâm thần (lo âu hoặc/và trầm cảm) là 15%. Tỷ lệ người lao động có rối loạn lo âu là 9,4, bị trầm cảm là 11,4%, chủ yếu là ở mức độ nhẹ.

Các yếu tố liên quan đến sức khỏe tâm thần của người lao động khai thác than hầm lò ở Việt Nam   

Dựa trên kết quả thực hiện các nghiên cứu, nhận thấy một số yếu tố có liên quan đến sức khỏe tâm thần của NLĐ khai thác than hầm lò:

– Ảnh hưởng của tuổi đời, tuổi nghề: nghiên cứu cho thấy, NLĐ trong nhóm tuổi 40-49 tuổi có tỷ lệ lo âu cao nhất. NLĐ có tuổi nghề từ 6-10 năm làm việc có nguy cơ lo âu cao nhất, cao gấp 10,14 lần so với nhóm có tuổi nghề ≤ 5 năm.

– Ảnh hưởng của các yếu tố gia đình, công việc, hành vi sức khỏe: NLĐ không hài lòng với thu nhập hiện tại có nguy cơ trầm cảm cao gấp 3,7 lần so với NLĐ hài lòng với thu nhập hiện tại. NLĐ không hài lòng với công việc hiện tại có nguy cơ trầm cảm cao gấp 6,89 lần so với NLĐ hài lòng với công việc hiện tại. NLĐ có sử dụng rượu bia có nguy cơ lo âu trầm cảm cao gấp 3,1 lần so với NLĐ không sử dụng rượu bia.

– Ảnh hưởng của môi trường lao động: NLĐ làm việc trong môi trường lao động có nhiệt độ không đạt TCCP có nguy cơ lo âu trầm cảm cao gấp 2,74 lần so với NLĐ làm việc trong môi trường lao động có nhiệt độ đạt TCCP; NLĐ làm việc trong môi trường lao động có tiếng ồn không đạt TCCP có nguy cơ lo âu trầm cảm cao gấp 4,11 lần so với NLĐ làm trong môi trường có tiếng ồn đạt TCCP. NLĐ làm việc trong môi trường lao động có độ ẩm không đạt TCCP có nguy cơ lo âu trầm cảm cao gấp 2,1 lần so với NLĐ làm việc trong môi trường có độ ẩm đạt TCCP.    

– Ảnh hưởng của gánh nặng lao động thể lực: NLĐ có kết quả đánh giá gánh nặng cơ khu trú ở mức gánh nặng cao, có kết quả lo âu trầm cảm gấp 2,1 lần NLĐ có kết quả ở mức gánh nặng nhẹ – trung bình. NLĐ có kết quả đánh giá gánh nặng cơ lớn ở mức gánh nặng cao, có kết quả lo âu trầm cảm gấp 2,12 lần người NLĐ có kết quả ở mức gánh nặng nhẹ – trung bình.

– Ảnh hưởng của gánh nặng căng thẳng thần kinh tâm lý: NLĐ có kết quả đánh giá thời gian tập trung chú ý, thời gian lặp lại thao tác và nội dung công việc ở mức gánh nặng cao, có kết quả lo âu trầm cảm cao hơn so với NLĐ có kết quả đánh giá các chỉ tiêu này ở mức gánh nặng nhẹ – trung bình.

Đề xuất giải pháp giảm thiểu rối loạn sức khỏe tâm thần của NLĐ

Xác định và giải quyết sớm đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của các vấn đề về sức khỏe tâm thần của người lao động khai thác than hầm lò. Một số biện pháp hiệu quả có thể triển khai tại nơi làm việc bao gồm:

– Nghiên cứu áp dụng thực hiện các test nhanh lo âu – trầm cảm trước khi người lao động vào làm việc trong hầm lò, thực hiện các test: trí nhớ, đo phản xạ, test chất kích thích nếu cần. Cho NLĐ tạm nghỉ ca làm việc nếu không đạt kết quả tốt.

– Nghiên cứu, áp dụng đánh giá nguy cơ rủi ro về gánh nặng lao động trong ngành khai thác than hầm lò.

– Tuyên truyền, hướng dẫn người lao động về các vấn đề, triệu chứng của sức khỏe tâm thần.

– Bảo dưỡng trang thiết bị, cải tiến các biện pháp kỹ thuật nhằm giảm thiểu các yếu tố tác hại trong môi trường lao động. Thực hiện công tác đo kiểm MTLĐ; đánh giá tâm sinh lý lao động Ecgonomi; thực hiện tốt việc khám sức khỏe định kỳ, sức khỏe nghề nghiệp cho NLĐ.

Mai Ngọc Thanh, Nguyễn Thị Hiền, Nguyễn Hương Trà My, Bùi Thị Ngọc Minh

Trung tâm Sức khỏe nghề nghiệp – Viện Khoa học An toàn và Vệ sinh lao động