Vệ sinh công nghiệp và sử dụng đúng thiết bị làm sạch là yếu tố then chốt trong sản xuất
Các vụ nổ do bụi dễ cháy tiếp tục gây ra những sự cố thảm khốc trên khắp các ngành công nghiệp toàn cầu. Mặc dù nhận thức và quy định đã được tăng cường, nhưng các vụ nổ sơ cấp và thứ cấp do bụi tích tụ vẫn xảy ra, thường dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về người, hư hại cơ sở vật chất và gián đoạn hoạt động sản xuất.
Một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là duy trì nhà xưởng sạch sẽ thông qua việc vệ sinh đúng cách và sử dụng hệ thống hút bụi công nghiệp vận hành bằng khí nén, chống cháy nổ, an toàn nội tại, được thiết kế chuyên biệt cho môi trường có bụi nguy hiểm.
Mối đe dọa toàn cầu của các vụ nổ bụi dễ cháy
Các vụ nổ bụi dễ cháy thảm khốc không phải là chuyện của quá khứ. Ngay trong năm 2024, các sự cố đã xảy ra tại các cơ sở chế biến thực phẩm, gia công kim loại, sản xuất đồ gỗ và hóa chất. Trong hầu hết các trường hợp, vụ nổ ban đầu (nổ sơ cấp) làm xáo trộn lượng bụi đã tích tụ, dẫn đến một vụ nổ thứ cấp mạnh hơn, gây ra thiệt hại nặng nề nhất.
Theo dữ liệu của Ủy ban An toàn Hóa chất Hoa Kỳ (CSB), mỗi năm chỉ riêng tại Hoa Kỳ đã có hàng trăm vụ cháy và nổ liên quan đến bụi được báo cáo. Ở phạm vi quốc tế, xu hướng tương tự vẫn tiếp diễn dù công tác đào tạo và các tiêu chuẩn vẫn được duy trì. Điểm chung trong các sự cố này là gì? Đó chính là thực hành vệ sinh công nghiệp không đầy đủ và sử dụng sai thiết bị làm sạch trong môi trường có nguy cơ cháy nổ.
Bụi dễ cháy là gì?
Bụi dễ cháy là các hạt vật chất mịn có khả năng bắt lửa và phát nổ khi lơ lửng trong không khí trong những điều kiện thích hợp. Các vật liệu từ thực phẩm, nhựa, gỗ, dược phẩm đến kim loại đều có thể sinh ra bụi dễ cháy.
Năm yếu tố tạo nên một vụ nổ bụi dễ cháy (Ngũ giác bụi – Dust Pentagon):
- Nhiên liệu: chính là bụi dễ cháy
- Chất oxi hóa: thường là không khí (oxy)
- Nguồn gây cháy: tia lửa, bề mặt nóng, phóng tĩnh điện, v.v.
- Sự khuếch tán: bụi phải được phân tán trong không khí
- Không giản đủ kín: không gian kín (tường, trần, ống dẫn) làm áp suất tăng lên
Loại bỏ bất kỳ yếu tố nào trong năm yếu tố trên sẽ loại trừ nguy cơ nổ. Trong khi các nguồn gây cháy thường được kiểm soát bằng các biện pháp kỹ thuật hoặc phân loại điện phù hợp, thì công tác vệ sinh giúp xử lý hai yếu tố “nhiên liệu” và “sự khuếch tán” bằng cách ngăn chặn bụi tích tụ và phát tán trở lại không khí.
Mối nguy khi sử dụng máy hút bụi điện thông thường trong môi trường có bụi dễ cháy
Một trong những sai lầm nguy hiểm nhất trong môi trường bụi dễ cháy là sử dụng máy hút bụi công nghiệp truyền thống hoặc máy hút bụi điện đa năng để vệ sinh. Những thiết bị này không được thiết kế cho môi trường bụi dễ cháy nổ và tiềm ẩn một số mối nguy hiểm:
1) Không an toàn nội tại: Máy hút bụi thông thường có động cơ, chổi và công tắc có thể tạo ra tia lửa hoặc nhiệt độ quá cao—nguồn gây cháy phổ biến gây ra vụ nổ bụi.
2) Thiếu nối đất và cân bằng điện tích: Máy hút bụi điện thường không được nối đất đúng cách, khiến tĩnh điện tích tụ. Chỉ một tia phóng tĩnh điện trong môi trường đầy bụi cũng có thể châm ngòi cho đám mây bụi phát nổ.
3) Không có khả năng ngăn chặn hoặc cách ly cháy nổ: Khi xảy ra cháy nổ, các máy hút này có thể trở thành nguồn lan truyền vụ nổ thứ cấp, gây nguy hiểm cho người vận hành và thiết bị xung quanh.
4) Hệ thống lọc không đủ tiêu chuẩn: Nhiều máy hút bụi thông thường không có bộ lọc HEPA hoặc ULPA, khiến các hạt bụi mịn lọt qua và phát tán trở lại không khí, làm tăng nguy cơ cháy nổ.
Tại sao phải sử dụng máy hút bụi công nghiệp vận hành bằng khí nén, chống nổ và đảm bảo an toàn nội tại?
Để làm sạch bụi dễ cháy một cách an toàn, các cơ sở phải sử dụng hệ thống hút bụi công nghiệp được chứng nhận chống nổ, thiết kế riêng cho khu vực nguy hiểm (hoặc đạt chứng nhận ATEX cho thị trường châu Âu). Máy hút bụi vận hành bằng khí nén mang lại nhiều lợi ích an toàn vượt trội.
Các tính năng và lợi ích chính:
– Không dùng điện – Không tia lửa: Vận hành hoàn toàn bằng khí nén, các thiết bị này loại bỏ hoàn toàn nguy cơ đánh lửa điện bên trong. Không có chổi than, không động cơ, vận hành an toàn và không sinh tia lửa.
– Nối đất và liên kết hoàn toàn: Máy hút bụi chống cháy nổ được thiết kế để phân tán tĩnh điện một cách an toàn thông qua các ống dẫn điện, các thành phần liên kết và hệ thống nối đất.
– Bộ lọc HEPA: Bộ lọc hiệu suất cao, giữ lại ngay cả những hạt bụi mịn nhất, ngăn ngừa phát tán trở lại không khí, giảm nguy cơ hít phải và khuếch tán bụi.
– Kết cấu chống cháy nổ: Các thiết bị được chứng nhận sử dụng vật liệu không phát tia lửa (như thép không gỉ hoặc thép carbon), cùng thiết kế kín giúp chống chịu áp suất bên trong khi xảy ra sự cố.
Vệ sinh công nghiệp – Tuyến phòng thủ đầu tiên
Ngay cả khi đã có các biện pháp kỹ thuật và hệ thống giảm thiểu nổ được lắp đặt, bụi tích tụ vẫn là nguyên nhân hàng đầu làm tăng mức độ nghiêm trọng của vụ nổ.
Việc vệ sinh định kỳ, có kế hoạch, sử dụng máy hút bụi chuyên dụng an toàn không chỉ bảo vệ con người và tài sản, mà còn kéo dài tuổi thọ thiết bị và cải thiện chất lượng không khí tổng thể trong nhà xưởng.
Những thực hành tốt nhất:
– Xác định và loại bỏ các vị trí bụi tích tụ ẩn (xà, dầm, phía sau thiết bị).
– Xây dựng quy trình vệ sinh được ghi chép rõ ràng, phù hợp với từng loại vật liệu đang được xử lý.
– Chỉ sử dụng hệ thống hút bụi chống cháy nổ được chứng nhận, tương ứng với phân loại nguy cơ bụi của cơ sở.
– Đào tạo nhân viên về quy trình vận hành và bảo dưỡng an toàn thiết bị hút bụi.
Kết luận
Việc sử dụng thiết bị làm sạch không phù hợp, chẳng hạn máy hút bụi điện thông thường trong môi trường có bụi dễ cháy, là một rủi ro có thể phòng tránh được, nhưng vẫn đang gây ra nhiều vụ cháy nổ hiện nay.
Đầu tư vào máy hút bụi công nghiệp vận hành bằng khí nén, chống cháy nổ, an toàn nội tại không chỉ là biện pháp tuân thủ quy định, mà còn là giải pháp an toàn quan trọng. Khi kết hợp với các quy tắc thực hành vệ sinh nghiêm ngặt, những máy hút bụi công nghiệp này sẽ trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại những sự cố chết người và tàn phá do bụi gây ra.
Nhà máy sạch không chỉ vận hành hiệu quả – mà còn an toàn.
Biên dịch: Bình Nguyên
